Prace legislacyjne nad projektem nowelizacji Prawa o notariacie
Komisja Ustawodawcza Senatu rozpoczęła prace nad projektem dotyczącym nowelizacji Prawa o notariacie. Zmiany mają dotyczyć wprowadzenia obowiązku nagrywania czynności notarialnych z użyciem urządzeń utrwalających obraz i dźwięk.
Utrwalanie ma za zadanie udokumentowanie czynności wykonywanych przez notariuszy oraz ich prawidłowości. Ma to być pomocne w razie jakichkolwiek sporów oraz zapewnić bezpieczeństwo stronom czynności i notariuszowi.
Rzecznik Praw Obywatelskich popiera nowelizację
Taką inicjatywę popiera Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar. Apelował on o wprowadzenie zmian już od kilku lat – zarówno do Ministra Sprawiedliwości, jak i Krajowej Rady Notarialnej. Wprowadzona nowelizacja chroniłaby obywateli przed nadużyciami. Ich ofiarami często padają osoby słabsze ekonomicznie, starsze oraz znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej.
RPO otrzymywał liczne skargi na notariuszy. Autorami były osoby, które czuły się pokrzywdzone, a na skutek zawarcia niekorzystnych umów w formie aktów notarialnych traciły m.in. własność nieruchomości. Często osoby takie nie miały świadomości, że wraz ze złożeniem podpisu tracą one prawo własności do mieszkania.
Powszechny był także proceder przejmowania mieszkań za kwoty udzielonych pożyczek, które w znacznej mierze odbiegały od wartości rynkowej nieruchomości. To natomiast sprawiło, że wobec notariuszy pojawiły się zarzuty dotyczące niedopełnienia obowiązku konieczności rzetelnego informowania stron o ewentualnych konsekwencjach. Niektórym z nich zarzucano nawet, że nie reagowali na celowe wprowadzanie w błąd przez nieuczciwą osobę, której celem było przejęcie nieruchomości poniżej jej wartości.
Problemem było jednak ustalenie faktycznego przebiegu wizyty u notariusza, treści rozmów oraz ewentualnych zapewnień czy pouczeń o konsekwencjach.
Obowiązek nagrywania czynności notarialnych – korzyści
Wprowadzenie obowiązku nagrywania czynności notarialnych podniosłoby jakość świadczonych usług oraz stanowiłoby sposób na kontrolę prawidłowości postępowania. Takie rozwiązanie chroniłoby także osoby starsze, cierpiące na demencję lub otępienie starcze, przed wykorzystywaniem majątkowym.
Zdarzają się sytuacje, gdy osoby starsze lub w złej sytuacji życiowej, tracą jedyny majątek swojego życia, którym jest nieruchomość. Osoby chore nie zawsze są świadome tego, jakie skutki niesie za sobą podpisanie aktu notarialnego. To właśnie notariusz powinien czuwać nad tym, aby umowa nie naruszała interesów żadnej ze stron oraz nie była sprzeczna z ogólnie przyjętymi zasadami współżycia społecznego.
RPO zwraca także uwagę na konieczność zwiększenia bezpieczeństwa obrotu. Dzięki temu osoby starsze i słabsze chronione byłyby przed wykorzystaniem poprzez brak zapłaty. To pozwoliłoby im na łatwiejsze wyegzekwowanie zapłaty należności.
Ponadto RPO ocenia, że obecne regulacje prawne dotyczące działalności notariatu oraz obowiązków notariuszy są niewystarczające. Konieczne jest wprowadzenie zmian, które pozwoliłyby na ustalenie przebiegu czynności notarialnych w sytuacjach spornych, np. gdy nastąpiła niezamierzona sprzedaż nieruchomości, która jest zamieszkiwana.
